Alvin Ailey terug!

Er wordt gezegd: Ailey is niet alleen om naar te kijken; je voélt het…

‘Het bijzondere is: niet wij kijken, de dansers kijken. Moderne dans is vaak naar binnen gekeerd. Zo van: kijk mij eens mooi bewegen. De Ailey dansers doen het anders. Hun manier van performen is uniek. De dansers maken een connectie met het publiek en wat je ziet vertegenwoordigt alle clichées die je met zwarte dansers associeert. Die souplesse, elegantie, die snelheid; de energie spat er vanaf. Er is ook een soort trots; op wie je bent en wat je kunt. Zonder arrogant te zijn. Dat is wennen voor een blank publiek. Sommige mensen vinden de optredens heel Amerikaans, maar dat is beslist niet zo. Alvin Ailey is ontzettend authentiek. Het is als een optreden van Aretha Franklin, maar dan gedanst in plaats van gezongen.’

Wat betekent Ailey voor de dans?

‘Hij heeft zijn werk doorontwikkeld als moderne, eigentijdse Amerikaanse theaterdans. Heel gearticuleerd, heel verfijnd. Met zijn choreografiën heeft hij dans gepopulariseerd bij een zwarte én witte bevolking. Hij heeft laten zien hoe geweldig zwarte dansers zijn. Er zit zoveel visie in zijn levenswerk. Het is ongelooflijk dat zijn gezelschap zoveel jaren op die legacy teert en met zoveel succes. Daarom is deze voorstelling heel geschikt als eerste grote dansproject in het Luxor Theater. Het is zo’n statement…’

‘AFRICAN-AMERICAN HISTORY WAS TOLD IN A WAY THAT IT HAD NEVER BEEN TOLD BEFORE – WITH PASSIONATE, VIRTUOSO DANCE PERFORMANCES THAT TRANSFIXED AUDIENCES WORLDWIDE’

PRESIDENT BARACK OBAMA

Je hebt grote namen naar Nederland gehaald. Van prima ballerina Sylvie Guillem tot het Bangarra Dance Theatre uit Australië: je hebt een neus voor primeurs…

‘Dat zit ingebakken in mijn functie als directeur van Holland Dance Festival. Het is mijn opdracht om dansvoorstellingen naar Nederland te halen die hier zelden of nooit te zien zijn. Ik ben altijd onderweg, altijd op zoek, altijd aan het kijken. Het is niet dat ik twee maanden per jaar nieuwe voorstellingen scout en het is geregeld. Er gebeurt ook altijd iets dat je niet verwacht, zoals de komst van Alvin Ailey. Ik ben een paar jaar met het Nieuwe Luxor bezig een internationale dansprogrammering te introduceren en nu komt alles bij elkaar. Wat we missen in Nederland zijn grootschalige internationale dansvoorstellingen van hoge kwaliteit die tegelijkertijd toegankelijk zijn. Met high impact en voor een breed publiek.’

Wat betekent de komst van juist dit gezelschap?

‘Dit is het allergrootste cadeau dat ik ooit heb gekregen. Alvin Ailey behoort tot de wereldtop. Eind jaren ’90 heb ik een poging gedaan zijn Dance Theater naar Nederland te halen, maar toen was de eerste vraag: hebben jullie 200.000 dollar, anders hoeven we niet verder te praten. Dat hadden we niet en dat was dat. Ik ben dolgelukkig dat het nu wél is gelukt. Al heb ik als grap gezegd: ik wil een paar voorstellingen in Nederland presenteren, niet het gezelschap kópen. In Europa zijn wij de marktprijs gewend waarover je dan ook nog kunt onderhandelen. Dat is even wennen, zeker voor Nederland. Wij vinden al gauw iets teveel kosten. Waar we voor moeten waken is dat we denken dat er genoeg moois is in eigen land. Maar als je zelfgenoegzaam naar jezelf kijkt, is je wereld te beperkt. Internationale dans is bij ons het eerste waarop wordt bezuinigd, terwijl juist deze voorstellingen een verrijking zijn voor ons publiek en eigen talenten.’

Wanneer heb je de Ailey-dansers voor het eerst gezien?

‘Precies 25 jaar geleden in de Rotterdamse Schouwburg. Ik wist wie Ailey was, maar had zijn gezelschap nog nooit live gezien. Wat ik me herinner is dat de voorstelling een enorm interactief gehalte had. Het hele publiek deed mee. Zodra er iets moois te zien was, hoorde je ‘yeah’. Dat was bij moderne dans hoogst ongebruikelijk. Er kwam ook ander publiek dan ik gewend was. Ik dacht: wie zijn dit? Nou, het waren gewoon mensen die hier ook wonen; het was een afspiegeling van wat je op toneel zag. Ik was flabbergasted.’

Wat vind je van zijn opvolgers?

‘Danseres Judith Jamison had als erfgenaam van Ailey een andere rol en dat heeft zij met veel verve gedaan. Zij heeft het gezelschap met succes laten voortbestaan. De huidige artistiek directeur Robert Battle is in 2003 als choreograaf in Nederland geïntroduceerd door Introdans; zij hebben hem ontdekt. Drie directeuren in 60 jaar straalt continuïteit uit. Desondanks is er sprake van vernieuwing. Als ik zie wie als gastchoreografen worden uitgenodigd; dat is een indrukwekkende lijst. Van jonge, zwarte choreografen tot Hans van Manen. Diezelfde bandbreedte zie je in de muziekkeuze. Die strekt zich uit van Nina Simone en gospel tot speciaal gecomponeerde muziek.’

Welke thema’s bevatten de choreografieën van het gezelschap?

‘De voorstellingen zijn altijd geworteld in de Afro-Amerikaanse cultuur. Het gaat over slavernij, geloof en vrijheid en er komen thema’s aan bod als armoede en liefde.In Rotterdam is ook werk te zien van gastchoreograaf Darrell Grand Moultrie, die ook werkt voor bijvoorbeeld Beyoncé, en twee stukken van Robert Battle. Zoals altijd wordt besloten met Revelations, het signature piece bij uitstek van Alvin Ailey uit 1960. Dat moét je een keer gezien hebben in je leven...’

Alvin Ailey (1931-1989) was een Afro-Amerikaanse dansvernieuwer en promotor van andere zwarte dansers en choreografen. Hij werd geboren in Rogers, Texas. In 1942 verhuisde Ailey naar Los Angeles en ontmoette Lestor Horton, pionier van de Amerikaanse moderne dans en docent. Na het volgen van danslessen werd hij lid van de Horton Dance Company en toen Horton in 1953 overleed, werd Ailey artistiek leider. In 1958 richte hij zijn eigen dansgezelschap op en gaf zijn eerste, legendarische optreden in New York. Met zijn jonge, zwarte dansers veranderde hij voorgoed de kijk op moderne dans. In totaal maakte Ailey bijna 80 choreografiën maar hij nodigde ook gastchoreografen uit voor zijn gezelschap. Judith Jameson en Robert Battle, artistiek directeur sinds 2011, zijn de opvolgers van de legendarische danser, choreograaf en activist. Ruim 25 miljoen mensen hebben de voorstellingen van het Alvin Ailey American Dance Theater gezien, in 48 Amerikaanse staten, 71 landen en op zes continenten.

Marc van Kaam, Directeur Luxor Theater

‘Bij elke prachtige choreografie denk ik: dit moeten meer mensen zien. Zeker als Luxor, met het breedste publieksbereik van alle instellingen, moeten we moderne dans bereikbaar maken voor iedereen. Wij kennen de stad en hebben de locatie; Samuel Wuersten heeft als directeur Holland Dance Festival de contacten en kennis om de wereldtop in huis te halen. Na de Martha Graham Dance Company in 2018, met een publiek dat door het plafond ging van enthousiasme, besloten we om door te pakken. Het Alvin Ailey American Dance Theater kan gebruik maken van een van de mooiste en uitstekend geoutilleerde theaters van Nederland. In het buitenland zijn theaters gewend om voor elke taak een andere medewerker te hebben. Dat werkt vertragend en is onnodig bureaucratisch. Bij ons kan een lichtspecialist, anders dan in Amerikaanse theaters, ook een kar duwen.’

Signature piece Revelations

De choreografie Revelations leverde Alvin Ailey in 1960, op 29-jarige leeftijd, internationale bekendheid op. Geen enkel ander modern balletstuk is wereldwijd door meer mensen gezien.

Revelations, bestaande uit Pilgrim of Sorrow, Take Me to the Water en Move, Members, Move, weerspiegelt het culturele erfgoed van de Afro-Amerikaan. Soms treurig, soms juichend, maar altijd hoopvol. In dit meesterwerk komen de geschiedenis, tradities, het geloof en de overtuigingen van de Afro-Amerikaanse cultuur tot uiting. Van slavernij tot vrijheid. Van innig verdriet tot extreme vreugde. Het stuk past in de traditie van spirituals en is geïnspireerd op Ailey’s jeugdherinneringen aan de Mount Olive Baptist Church in Texas.