Kunstenaars voor FENIX

Op de plek waar voor miljoenen mensen een onbekende toekomst begon, opent FENIX over een aantal jaren haar deuren. FENIX is gevestigd in de Fenixloods II op Katendrecht in Rotterdam. In de directe omgeving van deze voormalige op- en overslagloods stappen in de 19e en 20e eeuw landverhuizers aan boord van passagiersschepen om de oversteek te maken naar de andere kant van de wereld. Zij vetrekken naar landen als de Verenigde Staten, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië om daar een nieuw leven op te bouwen.

De internationale havenstad is niet enkel een stad van vertrek. Aan het begin van de twintigste eeuw vormt zich op Katendrecht de eerste Chinatown van continentaal Europa. Vanaf dan komen mensen van over de hele wereld naar Rotterdam. Mensen die zich voor korte of lange tijd vestigen in Rotterdam. Samen hebben wij deze bijzondere stad – waar meer dan 170 nationaliteiten bijeen komen – gevormd.

Rotterdam is voor FENIX het vertrekpunt voor het vertellen van individuele verhalen over migratie. Verhalen van alle tijden en uit de hele wereld. Migratie maakt onderdeel uit van ieders leven. Op grote of op kleine schaal, van een familielid dat ooit vertrok uit Nederland of zich er juist heeft gevestigd tot de kruiden die je toevoegt aan je avondmaaltijd. Zolang de mens bestaat, bewegen wij ons over de wereld. Op zoek naar avontuur, liefde, veiligheid of een betere toekomst. Voor het museum wordt op dit moment een collectie van hedendaagse kunst, fotografie en historische objecten bij elkaar gebracht om die verhalen tot leven te brengen.

Samen met lokale, nationale en internationale kunstenaars wordt ontdekt welke emoties centraal staan tijdens een reis. De kunstenaars leren ons vanuit hun eigen ervaringen welke onderwerpen absoluut besproken moeten worden in het toekomstige museum. Zoals Benjamin Li die met zijn fotografie de Chinese keuken in Nederland in beeld brengt en daarmee laat zien dat er door migratie nieuwe eetculturen ontstaan. Of de Syrische kunstenaar Omar Imam die zich niet herkent in de bestaande superhelden en daarom zijn eigen superheld creëert. In het werk van Do Ho Suh staat ‘je thuis voelen’ centraal. Want als je op veel verschillende plekken woont in je leven, waar ben je dan echt thuis?

Het zijn slechts enkele voorbeelden van kunstenaars die de toekomstige bezoeker van FENIX met hun verhalen zullen bewegen. De komende jaren breidt de collectie zich uit met meer kunstenaars, perspectieven en verhalen. Verhalen over vertrek en aankomst. Verhalen van gisteren, vandaag en morgen.

‘Antarctica is van niemand en dus van ons allemaal. De Antarctic Treaty vind ik heel bijzonder – je zou het wel de meest geslaagde politieke samenwerking ter wereld kunnen noemen.’

Agreement with Nature (2015-2020)
Esther Kokmeijer (Dokkum, 1977)

Sommige delen van de wereld, zoals Antarctica en de wereldzeeën, zijn officieel van niemand. Deze gebieden hebben geen eigen grondwet. Welke wetten er voor jou gelden, wordt bepaald door het paspoort dat je bij je draagt. Antarctica en de wereldzeeën, maar ook de atmosfeer en de ruimte worden beschermd door internationale verdragen. In deze verdragen is afgesproken hoe we gezamenlijk zorg dragen voor deze plekken. Zo zijn we bijvoorbeeld overeen gekomen dat Antarctica alleen voor wetenschappelijke en vredelievende doeleinden gebruikt mag worden. Beeldend kunstenaar Esther Kokmeijer heeft vier verdragen afgedrukt op in totaal 222 porseleinen vellen van elk een halve millimeter dik – met het materiaal benadrukt Esther de kwetsbaarheid van de verdragen, maar tegelijkertijd ook de kracht.

‘Porselein is een heel sterk materiaal. Toch zijn de flinterdunne vellen kwetsbaar. Het produceren ervan is ingewikkeld, want zo’n velletje kan snel breken. Er gaan tijdens het productieproces veel vellen verloren. Als je een velletje vastpakt, valt het soms ineens uiteen.’

Hands (2020-2022)
Beya Gille Gacha (Parijs, 1990)

Wanneer we elkaars taal niet spreken, gebruiken we vaak onze handen om te communiceren. We wijzen, steken onze duim omhoog of tekenen afbeeldingen in de lucht. Deze universele handgebaren vormen de inspiratie voor het nieuwe werk Hands van de Frans-Kameroense beeldend kunstenaar Beya Gille Gacha.

Beya is bekend om haar sculpturen van lichaamsdelen, waaronder handen. Deze sculpturen bedekt ze met duizenden kleine kralen – ze is daartoe geïnspireerd door het gebruik van kralen door de Bamileke in Kameroen.

Voor FENIX doet Beya Gille Gacha op straat in Rotterdam en Parijs onderzoek naar de gebaren die we bewust en onbewust maken wanneer we met elkaar praten. Bijvoorbeeld om je gesproken woorden kracht bij te zetten, of om een emotie over te brengen. Ze maakt een reeks van tien sculpturen, die samen een rebus vormen.

‘Ik hoop dat de bezoekers van FENIX door Hands meer naar hun handen gaan kijken. Ik wil mensen uitnodigen om te spelen en experimenteren met non-verbale taal, om zo nieuwe manieren van communiceren te ontdekken. Tegelijkertijd wil ik mensen confronteren met hoe het is om de gesproken taal om je heen niet te begrijpen.’

‘Grenzen – niet alleen landsgrenzen, maar ook bijvoorbeeld sociale of politieke grenzen – beïnvloeden ieders leven. Toen ik in 1991 Korea verliet, begon ik daar voor het eerst over na te denken. Over wat het betekent als je geen plek hebt waar je je thuis voelt.’

Door Locks: London, New York and Seoul Homes (2020)
Do Ho Suh (Seoul, 1962)

Sloten zijn klein van formaat en gaan vaak ongemerkt op in de rest van het interieur. De Zuid-Koreaanse beeldend kunstenaar Do Ho Suh staat met zijn werk Door Locks stil bij de betekenis van dit alledaagse voorwerp. Wie de sleutel van een slot heeft, heeft toegang tot de buitenwereld en kan zich ook van de buitenwereld afzonderen. Voor Door Locks heeft hij negen kleurrijke replica’s gemaakt van de sloten van zijn voormalige huizen en studio’s in Seoul, New York en Londen. Elk slot is een verwijzing naar een plek waar Do Ho Suh zich thuis heeft gevoeld.

Forty Nr. 39 (2014-2016)
Benjamin Li (Dordrecht, 1985)

De Rotterdamse kunstenaar Benjamin Li reist met de trein en met zijn vouwfiets door heel Nederland om Chinese restaurants te bezoeken. Voor zijn werk Forty Nr. 39, een lichtbak van 110 centimeter hoog, bezocht hij veertig verschillende restaurants. Daar bestelde en fotografeerde hij nummer 39 op de menukaart. We zien allerlei gerechten en keukens voorbij komen, waaronder Chinees-Indisch, Dimsum en Chinees-Surinaams. Forty Nr. 39 is een scherp en speels antwoord op Gordons uitspraak, maar het werk is bovenal een visualisering van de manier waarop de Nederlandse en de Chinese cultuur elkaar wederzijds beïnvloeden, evenals een ode aan de Chinese (eet)cultuur in Nederland.

‘Ik maakte Forty Nr. 39 naar aanleiding van een stigmatiserende opmerking van jurylid Gordon naar een Chinese deelnemer in het programma Holland’s Got Talent – hij zei ‘ga je nummer 39 zingen?’. Met die opmerking heeft hij een grote groep mensen gereduceerd tot een nummer. Als kunstenaar heb ik de mogelijkheid om aandacht te vragen voor dingen die mij raken. Waar Gordon dat nummer als een belediging uitte, wilde ik het juist aangrijpen om de gerechten te laten zien, om te laten zien hoe mooi en bijzonder het is.’

Op 2 maart 2020 is de collectie van FENIX verrijkt met vijf monumentale zelfportretten van de Senegalese kunstenaar en fotograaf Omar Victor Diop (Dakar 1980). Zijn serie zelfportretten refereert aan schilderijen van Afrikaanse personen die in de 16e tot 19e eeuw politieke- , militaire, culturele of handelsrelatie onderhielden met Europa, Azië of Amerika. Diop poseert in historiserende kleding en maakt zo een hedendaags pastiche van het originele schilderij. En hij voegt subtiel een voetbal attribuut toe. Dit omdat volgens de kunstenaar ‘Football often reveals where society is in terms of race.’ Dat laatste werd onlangs opnieuw bevestigd door de discussie over voetbal en de racistische spreekkoren in de Nederlandse competitie.

Werk van kunstenaars als Omar Victor Diop was tot voor kort niet permanent te zien in de Nederlandse musea maar daar komt nu verandering in. Toen het vernieuwde Museum of Modern Art in New York in oktober 2019 heropende kon het publiek voor het eerst kennis nemen van niet alleen een groter museum maar vooral van een radicaal andere inrichting en selectie. Hier wordt de

kunstgeschiedenis herschreven en is de Europees-Noord-Amerikaanse canon niet langer dominant. Hedendaagse Aziatische en Afrikaanse kunstenaars maken voortaan ook deel uit van de vaste opstelling. En ook FENIX vertelt straks het universele en tijdloze verhaal van migratie aan de hand van kunstwerken uit de hele wereld.

‘Achter elk gezicht schuilt een levensverhaal. Ik wil erachter komen: waar kom je vandaan? Wie ben je? Waar ga je heen?’

Where Are We Going (2020-2022)
Efrat Zehavi (Haifa, 1974)

Efrat Zehavi verhuisde in 2001 van Jeruzalem naar Rotterdam om te studeren aan de kunstacademie. Ze werd meteen verliefd op de stad. Efrat is gefascineerd door de gezichten die ze dagelijks om zich heen ziet. Ontmoetingen met onbekenden vormen de inspiratie voor haar werk.

Voor FENIX boetseert Efrat 90 anonieme gezichten van Rotterdammers in kleurrijke modelklei. Ze ontmoet onbekenden op openbare locaties in de stad, zoals het park en de bibliotheek.. Ter plekke boetseert ze het gezicht van haar gesprekspartner. De portretjes worden in FENIX samengebracht in een installatie – een eerbetoon aan de gezichten die Rotterdam kleur geven en samen de stad vormen.

‘Mijn droom is om een grote verzameling gezichten en verhalen te maken van Rotterdammers uit west, oost, noord en zuid.’

‘Ik probeer de term ‘vluchteling’ te herdefiniëren met behulp van een beetje satire en vanuit mijn eigen perspectief. Het is mijn eigen verhaal. Mijn eigen ervaring, mijn perspectief, mijn visie.’

Space Refugee (2019)
Omar Imam (Damascus, 1979)

'Ik ben een fan van strips en van anime. Ik kwam erachter dat we geen superheld hebben die vluchteling is, dus maakte ik manga-superhelden van mij en mijn dochter.’

Space Refugee is een sculptuur van 3,4 meter hoog. Op een enorme skippybal zitten een vader en dochter, uitgevoerd in manga-stijl. Het ‘wapen’ dat deze twee superhelden bij zich dragen, is een grote blauwe lolly. Beeldend kunstenaar Omar Imam gebruikt humor en verbeelding om een eigen wereld te creëren. In de wereld van Space Refugee kan hij samen met zijn dochter Bianca reizen door tijd en ruimte. Thuis is in deze wereld niet verbonden aan een stuk land. Thuis is waar je kan leven met je geliefden. Thuis is waar vader en dochter zich verplaatsen per skippybal.